|| TEUHTLI || UN LUGAR EN LA MILPA ALTA || HISTORIA - CRÓNICA - COSTUMBRES - TRADICIONES - CUENTO - POESÍA - LUGARES - GALERÍA FOTOGRÁFICA. teuhtli.blogspot.com Un blog de RAYMUNDO FLORES MELO. teuhtli.blogspot.com
gadgets para blogger

miércoles, 4 de abril de 2012

IN CHÌCHÌ HUÊUE


(El perro anciano. Versión Náhuatl)
Por: Juan Crisóstomo Medina Villanueva

Ce tônali, ompa Têtêzcaco, ce chìchì huêue ô tlacol- chôcaya î caltempan noca ìpan ô quiahuìa, zâzan ica ô tla’pitzaya ô tê yôl’apanìa uan î têcouan ô côcotalôaya ica ô cochìa. Cuac ô pàno ce têlpoca còyotl uel chicâhuac, ixtecuali ica ce cuitlapil- tomahtli, yec yôlchiuali, ô qui tlátlani:

-¿Chìchì huêue, tlica ti tlaocoya? Ti tê yôlpitzìna ca ti chôca. Uan Chìchì huêue ô qui nânquili: In cauh nòpan ô uala, cuac oc ni cònetl î pilhuan no teco ô nech mâmâya, ô nech nâpaloaya, notlauc ô m’auiltiaya uan ô nech pitzoaya. Cuac ô ni huèpauh ô niaya cuèntla ica no têco; ô nic quim àzia tôchtin, techalôme ô nic in mámauhtiaya cozama, tuzantin uan coâme, nian, no chan, ô ni tla ixotiaya.

Uan axan cuac yo ni huêuétìac, cuac ay’mo ni tla‘chia, ay’mo ni tla càqui, uan no’xiuan ay’mo nech paleuia, cuac no tlancoch-huan yo uéuetzque uan ay’mo ni tzicuíhtic -I’xayouh ixtentlan ô mo máma uan ô quíto: - ¡No têco ay’mo nech tlazótla! Qui’toa: ti têtláyèlti, nech tòca uan î caltempan nech quixìa, ay’mo nech tlâocolia no tlàxcal, cuac nech tilìza amo nech cocoa i‘xi, oh cuachi nech cocoa tlein quim‘ihtitia i pilhuan; uan ihquîon qui chiuilizque cuac hueuetiaz. Uan oc-cepa ô tlacol-chocac.

         Cuac inon ô qui cac in còyotl, ô qui nânquili: “Amo x’ mo tequipacho“. ¿Tic ilnâmiqui ce tonali cuac ce zihuacòyotl yo cuicâya ce pîpîtl uan ô tic ó’tzacuili uan uel miac ô mitz tlatlauhti amo tic cuácuaz pampa zan ô qui nequìa quin tlacualmacaz in pilhuan? Néua, uéca ô ni mitz ittaya. Uan teh queh cuali yolcatl ô tih cauili tlein ô tech cualti.

¡Inon zihuacôyotl no nantzin! Uan axan ni mitz ixtlauiliz mo cuali chiual.- X’ caqui: moztla cuac tlayohuaz ti nech câuaz ni calaquiz campa cochi hueuéxolon uan nic áuitz- quitzquiz ce tolontic uan xelhuazyo- huéxolotl uan cuac nìez campa ca tla tzacualoyan, ti pêuaz ti tla uaualtzaz uan nimitz cauhteuiliz in yôlcatl; uipla oc-cepa tic chiuazque ihquìon, uan tic ittaz, mo têco oc-cepa mitz tlazótlaz.- Zazan hueyi î tequipacholiz, nian amo ô qui mat tla ô qui cuâmanaya.

         Cuac yo poyauh oc -ce tônalpa, za ô tla têomahtaya‘n chìchì hueue, uan melauac, cal-ític ô ne nonotzloaya, noch tlaca ô uetzcaya cuac ô ázico’n coyôtl, uan zazan yolic ô càlac campa ô cochìa hueuéxolon, uan ô c’ázic ze tomac- huéxolotl uan nian ica ô m’áuitz-papatlatzaya, tlaca amo ô qui catque, nian cuac yo qui tilânaya ca campa ô yeya in calacoayan; Chìchì Hueue ô peuh tla uaualtza ca nòchi. î chicahcayouh.

         In teco ô quiztiquiz uan coyôtl ye ipan ótli ô tla uaualo. Cuac inon ô quittac ô tzátic: ¡No zihuatzin, x’ ual mica! Nô pilhuan: X’ màcàcan î tlàxcal’n tô Chìchì hueue, yo tech tlaocoli to huexolouh inon yo c’uicaya in coyôtl.

         Cuac yo ázic oc ce tônali yuh ô mo chiuh, uan in Chìchì Hueue ay’mo ô qui polo tlein qui cuaz.
Inin tlátolapoaliztli ô nech mo nônotzili no coltzin Guadalupe Medina Enríquez.